آبرفت پارچه یکی از رایج‌ترین و گاهی آزاردهنده‌ترین مشکلاتی است که هنگام شستشو و نگهداری لباس‌ها با آن مواجه می‌شویم. هیچ چیز بدتر از این نیست که پس از یک شستشوی ساده، ببینیم لباس مورد علاقه‌مان چند سایز کوچک‌تر شده و دیگر قابل استفاده نیست. درک دلایل آبرفت پارچه‌ها و دانستن روش‌های جلوگیری و کنترل آن، نه تنها به حفظ اندازه و شکل لباس‌های شما کمک می‌کند، بلکه عمر مفید آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد.
آبرفت پارچه چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟
آبرفت پارچه به کاهش اندازه و ابعاد پارچه یا لباس پس از تماس با آب (شستشو) یا حرارت (خشک کردن) گفته می‌شود. این پدیده بیشتر در پارچه‌های طبیعی رخ می‌دهد و دلایل اصلی آن به ساختار الیاف و نحوه فرآوری آن‌ها در هنگام تولید بازمی‌گردد:
-
آزادسازی کشش الیاف (Relaxation Shrinkage): در طول فرآیند تولید پارچه، الیاف تحت کشش و فشار قرار می‌گیرند. وقتی پارچه برای اولین بار با آب (به خصوص آب گرم) و حرارت زیاد مواجه می‌شود، این کشش‌ها آزاد شده و الیاف به حالت طبیعی و فشرده‌تر خود بازمی‌گردند که منجر به آبرفت می‌شود. این نوع آبرفت معمولاً در اولین شستشو قابل مشاهده است.
-
نمدی شدن (Felting Shrinkage): این نوع آبرفت بیشتر در الیاف حیوانی مانند پشم رخ می‌دهد. الیاف پشم دارای فلس‌های میکروسکوپی هستند. حرارت، رطوبت و اصطکاک (مانند شستشوی شدید در ماشین لباسشویی) باعث باز شدن این فلس‌ها، درهم‌تنیدگی و قفل شدن آن‌ها در یکدیگر می‌شود که نتیجه آن، نمدی شدن و کوچک شدن چشمگیر پارچه است.
-
فشردگی یا متراکم شدن (Consolidation Shrinkage): در برخی پارچه‌ها، الیاف در اثر حرارت و رطوبت منقبض شده و به هم فشرده می‌شوند، حتی بدون اینکه کشش زیادی در ابتدا داشته باشند.
کدام پارچه‌ها بیشتر مستعد آبرفت هستند؟
عموماً پارچه‌های طبیعی بیشتر از پارچه‌های مصنوعی دچار آبرفت می‌شوند:
- پنبه (Cotton): یکی از بیشترین آبرفت را در بین پارچه‌های رایج دارد (حدود 3-5%، گاهی تا 10%).
- لینن (Linen / کتان): دارای آبرفت متوسطی است (حدود 2-5%).
- پشم (Wool): بیشترین آبرفت را دارد و به شدت مستعد نمدی شدن است (10-20%).
- ویسکوز (Viscose / Rayon): این الیاف نیمه‌مصنوعی نیز به شدت مستعد آبرفت هستند و ممکن است تا 5-10% کوچک شوند.
- ابریشم (Silk): آبرفت کمتری دارد (حدود 1-3%) اما به حرارت بالا حساس است.
- الیاف مصنوعی (Polyester, Nylon, Spandex): مقاومت بالایی در برابر آبرفت دارند (کمتر از 1%)، زیرا الیاف آن‌ها به گونه‌ای ساخته شده‌اند که پایدارتر باشند.
جلوگیری و کنترل آبرفت پارچه
برای به حداقل رساندن آبرفت پارچه‌ها، می‌توان اقدامات پیشگیرانه و کنترلی را در نظر گرفت:
1. قبل از برش و دوخت (پیش‌آبرفت کردن – Pre-shrinking):
- شستشو به روش آتی: بهترین روش برای جلوگیری از آبرفت ناخواسته پس از دوخت لباس، پیش‌آبرفت کردن پارچه است. پارچه را قبل از برش، دقیقاً به همان روشی که قصد دارید لباس نهایی را بشویید (هم از نظر دما و هم چرخه شستشو)، بشویید و خشک کنید. این کار به الیاف اجازه می‌دهد تا قبل از برش و دوخت، به حالت طبیعی و نهایی خود برسند.
- اگر قصد دارید لباس را با آب گرم بشویید و در خشک‌کن با حرارت بالا قرار دهید، پارچه را نیز با همین روش پیش‌آبرفت کنید.
- اگر قصد دارید لباس را با آب سرد بشویید و در هوای آزاد خشک کنید، پارچه را نیز با این روش پیش‌آبرفت کنید.
- استفاده از بخار: برای پارچه‌های حساس که نمی‌توانند شستشوی کامل را تحمل کنند، مانند برخی ابریشم‌ها یا پشم‌ها، استفاده از بخارشو یا اتو بخار می‌تواند به آزاد شدن کشش‌های الیاف کمک کند. پارچه را آویزان کرده و با بخارشو از فاصله مناسب بخار دهید، سپس اجازه دهید کاملاً خشک شود.
- خیساندن در آب گرم: برخی افراد برای پارچه‌های بسیار مستعد آبرفت، آن‌ها را برای مدتی در آب گرم خیس می‌کنند تا الیاف کاملاً خیس شده و کشش‌ها آزاد شوند، سپس به آرامی آبکشی و خشک می‌کنند.
2. هنگام شستشو و خشک کردن (مراقبت از لباس دوخته شده):
- بررسی برچسب مراقبت (Care Label): همیشه، همیشه و همیشه قبل از شستشوی هر لباس، برچسب مراقبت آن را مطالعه کنید. این برچسب بهترین راهنما برای دمای آب، نوع چرخه شستشو و روش خشک کردن است.
- استفاده از آب سرد: برای اکثر پارچه‌ها، به خصوص الیاف طبیعی مانند پنبه، لینن و ویسکوز، شستشو با آب سرد بهترین راه برای جلوگیری از آبرفت است. آب سرد کمتر باعث منقبض شدن الیاف و رنگ‌دهی لباس می‌شود.
- چرخه شستشوی ملایم: از برنامه‌های شستشوی ملایم (Delicate/Gentle) در ماشین لباسشویی استفاده کنید. چرخش شدید و اصطکاک زیاد، به خصوص برای پشم و ویسکوز، می‌تواند باعث آبرفت شود.
- مقدار مناسب شوینده: از مقدار توصیه‌شده شوینده استفاده کنید. شوینده زیاد می‌تواند به الیاف آسیب برساند و در صورت باقی‌ماندن در پارچه، باعث سفت شدن آن شود.
- اجتناب از خشک‌کن با حرارت بالا: حرارت زیاد خشک‌کن، اصلی‌ترین عامل آبرفت پس از شستشو است.
- بهترین روش خشک کردن برای الیاف طبیعی، پهن کردن در هوای آزاد و در سایه است.
- اگر مجبور به استفاده از خشک‌کن هستید، از دمای پایین (Low Heat) یا برنامه هوای سرد (Air Dry) استفاده کنید.
- برای لباس‌های پشمی، خشک کردن صاف روی سطح (Flat Drying) بهترین گزینه است تا از تغییر شکل و کشیدگی جلوگیری شود.
- اتو کردن با دقت: حرارت مستقیم و زیاد اتو می‌تواند باعث آبرفت در برخی نقاط شود. همیشه لباس را از سمت پشت اتو کنید و یا از یک پارچه محافظ (اتو) استفاده کنید. برای پشم و ابریشم، از بخار استفاده کنید.
نکته مهم: حتی پارچه‌هایی که عنوان “پیش‌آبرفت شده” (Pre-shrunk) را دارند، ممکن است باز هم تا حدودی (1-2%) آبرفت داشته باشند. هدف از پیش‌آبرفت کردن، به حداقل رساندن آبرفت قابل توجه است، نه حذف کامل آن.
با رعایت این نکات، می‌توانید به طور موثری از آبرفت پارچه‌ها و لباس‌های خود جلوگیری کرده و زیبایی و دوام آن‌ها را برای مدت زمان طولانی‌تری حفظ کنید.
برای خرید انواع پارچه‌ها با کیفیت بالا و اطلاعات دقیق در مورد ویژگی‌های آن‌ها، به سایت تارپینو مراجعه کنید.
